Przyszłość rynku pracy – jak zapewnić sobie bezpieczeństwo zawodowe?

Rynek pracy nigdy nie będzie już taki sam jak przed pandemią, zwłaszcza jeśli chodzi o sytuację kobiet. Pokazuje to raport „Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej. Kobiety na rynku pracy w kontekście kryzysu gospodarczego” opracowany przez instytut badawczy DELab oraz Instytut Innowacyjna Gospodarka (INGOS) w ramach kampanii #WomanUpdate, której jesteśmy organizatorem. Kogo będą poszukiwać pracodawcy? Jak będą zmieniać się zadania i zawody pod wpływem postępującej cyfryzacji i automatyzacji? I na rozwój jakich kompetencji warto postawić, aby zyskać w przyszłości?

Tempa transformacji cyfrowej, która mocno przyspieszyła na skutek pandemii nie da się już zatrzymać. Objęła ona niemal wszystkie dziedziny naszego życia i sektory gospodarki: biznes, pracę, naukę i edukację czy medycynę. Niewykluczone, że jeszcze przez długi czas będziemy musieli funkcjonować w trybie online, utrzymując dystans społeczny.

Sytuacja kobiet a rzeczywistość pandemiczna

Raport kampanii #WomanUpdate wskazuje, że to właśnie kobiety szczególnie mocno odczuwają skutki COVID-19. Zwolnienia dotknęły te sektory, gdzie pracuje ich najwięcej tj. w handlu, gastronomii i usługach. Ponadto w większym stopniu wzięły one na siebie obowiązki opiekuńcze, związane z zamknięciem szkół, żłobków i miejsc opieki. Sytuacji nie poprawia również niska aktywność zawodowa kobiet w Polsce, szczególnie młodych i tych powyżej 55 lat, jak również niski ogólny poziom kompetencji cyfrowych zarówno Polaków, jak i Polek (odpowiednio 30% oraz 27%). Dokładając do tego fakt, iż Polki nisko oceniają swoje umiejętności cyfrowe, a do branży IT podchodzą wciąż z dużym lękiem (zaledwie 15% pracowników tego sektora to kobiety ) – zmiany stają są konieczne.

Głównym powodem rezygnacji kobiet z branży technologicznej jest brak wiary we własne siły wzmocniony stereotypem, że nie ma tam dla nich miejsca. Tymczasem prawda leży zupełnie gdzie indziej. My kobiety boimy się tego, co jest nam nieznane. W połączeniu z wysokim poczuciem odpowiedzialności za podejmowane działania – których finałem musi być sukces – często zdarza nam się rezygnować na starcie. Szybciej odpuścimy w poczuciu bycia niewystarczającą, niż damy sobie szansę na spróbowanie – mówi Joanna Pruszyńska-Witkowska, współzałożycielka i wiceprezes Future Collars, inicjatorka kampanii #WomanUpdate.

Czy roboty zabiorą nam pracę?

Gwałtowna transformacja cyfrowa wymuszona przez pandemię pociągnęła za sobą również  zmiany na rynku pracy, związane z automatyzacją i platformizacją.  Firmy zintensyfikowały poszukiwanie rozwiązań, które mogą zastąpić lub uzupełnić pracę człowieka – pracą maszyn. Dzieje się to zarówno w kontekście pracy umysłowej jak i fizycznej i ma przynieść oszczędności, zredukować koszty oraz zwiększyć wydajność. Jak potencjał automatyzacji odnosi się do poszczególnych zawodów pokazuje poniższa grafika opracowana w ramach raportu.

– Praca, jaką dotychczas znaliśmy, istotnie zmieni swój charakter. Przekształceniu ulegną formy zatrudnienia, a w dalszej perspektywie zostaną zmodyfikowane lub zupełnie znikną te miejsca pracy, w których wykonywane są powtarzalne, rutynowe czynności i gdzie bardziej efektywne kosztowo będzie użycie maszyn – komentuje prof. UW dr hab. Katarzyna Śledziewska, współautorka raportu, Dyrektor Zarządzająca DELab, Wydział Nauk Ekonomicznych UW.

Kluczowe kompetencje to zatem te, których w najbliższym czasie nie posiądą algorytmy i roboty. Automatyzacji trudno poddają się zadania wymagające zdolności dokładnej i elastycznej percepcji, kreatywności oraz inteligencji społecznej i emocjonalnej. Te same kompetencje będą niezbędne do wykonywania zadań komplementarnych wobec pracy maszyn i zautomatyzowanych systemów. Inteligencja emocjonalna, połączona z przedsiębiorczością i krytycznym myśleniem, będzie też potrzebna do radzenia sobie z wyzwaniami radykalnie elastycznego rynku pracy i niestabilnością zatrudnienia.

Zmiany na rynku pracy z jednej strony przyniosą spadek zatrudnienia w działach, w których praca fizyczna lub umysłowa jest zrutynizowana lub łatwo poddaje się algorytmizacji. Z drugiej strony mogą oznaczać przyrost zatrudnienia w sektorach wymagających wysokich kwalifikacji oraz tych, w których kwalifikacje są nieco niższe, ale wykonywana praca nie jest rutynowa.

Jednym słowem – transformacja cyfrowa nie pociągnie za sobą masowego bezrobocia, ale istnieje ryzyko, że miejsca pracy wymagające niższych kompetencji będą również gorzej wynagradzane, co przyczyni się do zwiększenia nierówności społecznych.

Jak zapewnić sobie bezpieczeństwo zawodowe?

W gospodarce cyfrowej kompetencje umożliwiające wykonywanie zadań w środowisku pracy przesyconym technologią będą potrzebne w niemal każdym sektorze i w każdym zawodzie. Na zmieniającym się rynku pracy sukces odniosą pracownicy dysponujący odpowiednimi kompetencjami, zwłaszcza cyfrowymi i technicznymi. Rosnąć będzie popyt przede wszystkim na pracę wymagającą wyższych kompetencji poznawczych, społecznych oraz cyfrowych i technicznych. To właśnie elastyczne łączenie tych kompetencji – „miękkich” i „twardych” – będzie determinowało sukces na rynku pracy.

Warto już teraz o tym pomyśleć i postawić na rozwój kompetencji:

• cyfrowych i technicznych: pozwalają one w sposób świadomy i sprawczy obcować z technologią w życiu prywatnym i zawodowym. W tej grupie mieszczą się kompetencje z zakresu STEM (eng. nauka, technologia, inżynieria i matematyka), jak również zaawansowane kompetencje cyfrowe w zakresie programowania i obsługi złożonych systemów informatycznych;
• poznawczych: potocznie nazywanych kompetencjami myślenia. Jest to pojęcie bardzo szerokie, obejmujące zarówno kreatywność, jak i logiczne rozumowanie i rozwiązywanie złożonych problemów;
• społecznych: pozwalają radzić sobie ze zmianami i niepewnością, ułatwiają pracę w grupie i przejmowanie odpowiedzialności. Są niezbędne w środowisku pracy zakładającym kontakt z drugim człowiekiem, opierają się na pracy zespołowej i uwzględniają zarządzanie ludźmi.

Kryzys to wbrew pozorom dobry czas na zmiany. Warto wykorzystać ten czas na naukę, szkolenia i własny rozwój, aby zapewnić sobie stabilną pracę i dobre zarobki w przyszłości. Jak zacząć zmianę? Wejdź na stronę kampanii Woman Update, gdzie znajdziesz poradnik, darmowe lekcje z kompetencji cyfrowych oraz inne edukacyjne treści, które pomogą Ci w rozwoju zawodowym.

Dane umieszczone w informacji prasowej zostały zaczerpnięte z raportu „Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej. Kobiety na rynku pracy w kontekście kryzysu gospodarczego”.