ICT sektor – jak wykorzystać potencjał osób wykluczonych? Rozwiązania testowane i sprawdzone w Europie.

Nie ma wątpliwości, że IT oraz ICT pilnie potrzebują pracowników. Co chwilę natrafiamy na artykuły alarmujące „W Polsce brakuje 50 tysięcy specjalistów IT” czy „W 2020 roku na całym świecie zabraknie aż miliona pracowników”.

Wydaje się jednak, że problem pozostaje nierozwiązany z kilku ważnych powodów: a) nauka programowania jest trudna; b) aby zostać specjalistą IT, potrzebujesz przynajmniej 5 lat doświadczenia w branży; c) Ci, którzy osiągają sukces w IT, posiadają specjalne predyspozycje.

Nic bardziej mylnego! Rozwiązanie problemu jest prostsze, niż nam się wydaje, a dodatkowo jest w zasięgu możliwości dzisiejszego świata. Prawdziwość tych słów potwierdzają różnorodne badania, m.in. przeprowadzone przez Wernera Korte, jednego z organizatorów międzynarodowej konferencji „Inclusive opportunities in ICT — Skills training and pathways for a diverse ICT workforce”, która zgromadziła w tym roku w Brukseli przedstawicieli szkół i organizacji z 9 państw Unii Europejskiej zajmujących się szkoleniem do IT.

Nie tylko umiejętności twarde

Podsumowanie wniosków płynących z badania należy zacząć od poszerzenia skrótu IT do ICT. Technologie informacyjno-komunikacyjne (ICT) jest terminem szerszym. Obejmuje on produkcję urządzeń komunikacyjnych i informatycznych oraz usługi im towarzyszące. Otwierają one swoje stanowiska pracy na o wiele szerszą grupę ludzi niż samo IT.

Badanie, o którym wspomniałam, jasno wskazuje, że tylko 16% z nieobsadzonych w przyszłości stanowisk w ICT będzie wymagało specjalistycznych umiejętności. Będą nimi m. in. zarządzanie, architektura i analiza informacji. Wyniki badania otwierają drzwi do kariery na pozostałych 84% stanowisk wymagających kwalifikacji na średnio- i mało-zaawansowanym poziomie. [1]

Umiejętności, które będą wymagane w tych obszarach to szeroko rozumiany research, design, zarządzanie, doradztwo, marketing i sprzedaż, integracja, administracja, utrzymanie, wsparcie i serwisowanie systemów ICT. Już dziś rekrutacja do ICT zmienia nacisk z umiejętności twardych na te wartości dotyczące współpracy i zdolności interpersonalnych.  Co więcej, drugim ważnym ruchem w tym obszarze jest podkreślenie problemu włączenia do rynku pracy osób wykluczonych oraz różnorodności (inclusion & diversity).

Kobiety do kodu!

W odpowiedzi na te zmiany powstało wiele programów szkoleniowych mających na celu zachęcenie kobiet do nauki programowania (Geek Girls Carrots, Programuj Dziewczyno, Hack IT: Women in Tech Talks) oraz włączenia osób z niepełnosprawnościami do rynku pracy (Skrzydła dla Innowacji przyszłością dojrzałej edukacji).

Podjęcie tych działań jest ważne, dlatego że dysproporcje w ICT nie zmniejszają się w odpowiednim tempie. Podczas gdy kobiety stanowią 65% wszystkich europejskich pracowników, w ICT kobiety reprezentowane są tylko w 17 procentach. Stanowiska najczęściej zajmowane przez kobiety to: graphic designer (35%), assembler of electric or electronic products (35%), IT operations technicians (24%), IT managers (23%, IT business analyst (22%). (2)

Wyobrażenia a rzeczywistość

Dlaczego tak niewiele kobiet decyduje się na karierę w branży ICT? Pomimo wielu programów szkoleniowych, szerokich możliwości rozwoju i wysokich zarobków, odsetek kobiet wciąż jest niski. Wynika to między innymi z wyobrażeń na temat branży i wymagań z nią związanych, stawianych pracownikom. Błędne wyobrażenia o pracy w IT budowane są już na etapie edukacji szkolnej i zostają utrwalane aż do momentu wyboru kierunku studiów. Jak wskazują badania, 90% uczennic interesuje się studiami w obszarze ICT. Jednak jedynie 17% z nich ostatecznie decyduje się podążać w tym kierunku po zakończeniu szkoły średniej.

Co powoduje utrwalanie błędne wyobrażenie o wpływie płci na predyspozycje do nauki przedmiotów technicznych i pracy naukowej? Brak kobiecych wzorców na wysokich stanowiskach oraz działania mediów. Wciąż utrzymywany jest stereotyp kobiety jako gospodyni domowej, a mężczyzn jako businessmenów.

Jakie rozwiązania tego problemu wskazują organizatorzy i prelegenci konferencji? Wszyscy byli zgodni. Szeroko pojęta edukacja na każdym szczeblu i na wszelkich możliwych platformach jest odpowiedzią na włączenie do ICT osób wykluczonych.

Odpowiednie rozwiązania edukacyjne

Najbardziej oczywistym i najprostszym krokiem jest tworzenie i prowadzenie szkoleń zapewniających zdobycie poszukiwanych umiejętności, które pozwolą rozwijać karierę w ICT przez kobiety i osoby wykluczone. Kolejne wymagane działanie oczekiwane jest na poziomie polityki europejskiej i rządów państw członkowskich razem z zarządami firm ICT. Pozwolą one ustalić strategie i politykę zachęcania i włączania osób wykluczonych na rzecz różnorodności w IT.

Najbardziej efektywnym działaniem będzie stworzenie partnerstwa pomiędzy organizatorami szkoleń i pracodawcami. Zapewnienie przyszłych uczestników takich szkoleń o czekających na nich rekrutacjach, stanowiskach pracy i stażach, przyśpieszy proces podejmowania przez nich decyzji o rozpoczęciu nauki. Dobrym rozwiązanie może okazać się wdrożenie nowoczesnych szkoleń i rozwiązań edukacyjnych do programów szkół państwowych i uczelni wyższych. Pozwoli to, wprowadzić naukę programowania już podczas edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej.

Promując szkolenia i bootcampy jako alternatywę szkolnictwa wyższego należy podkreślić rolę wartości certyfikatów uzyskanych na tych kursach. Zaświadczenie o ukończeniu intensywnego szkolenia z zakresu programowania jest istotne. Stanie się, wraz z bogatym portfolio, równym lub nawet ważniejszym potwierdzeniem zdobytych umiejętności. Takie rozwiązanie otworzy drzwi do rekrutacji osobom wykluczonym z rynku pracy ze względu na brak wykształcenia wyższego czy świadectwa maturalnego.

Nauka samemu vs Mentoring

Rozwiązaniem przynoszącym największe i długoterminowe efekty jest tworzenie programów mentoringowych  i wprowadzanie wsparcia doświadczonego mentora podczas szkoleń z zakresu programowania. Rozwiązanie to sprawdza się również w trakcie stażu, a nawet pracy zawodowej. Mentoring obserwowany w środowisku ICT potwierdza swoją skuteczność w rozwiązywaniu problemów i stawianiu czoła wyzwaniom napotkanym w trakcie szkoleń. Niewątpliwie wspomaga też drogę do kariery specjalisty czy specjalistki. Możliwość wybrania i kontaktu z osobistym wzorem do naśladowania jest niezwykle cenna. Pomaga stawiać czoła wszelkim przeciwnościom oraz stworzyć pozytywną postawę wobec pracy w sektorze cyfrowym.

Skutecznie wdrożenie osób wykluczonych

Omówione podczas konferencji i scharakteryzowane przeze mnie rozwiązania mogą pomóc programom szkoleniowym. Dotrą one do szerszej grupy potencjalnych kandydatów na pracowników ICT. Pozwolą również włączyć do branży kobiety, osoby z niepełnosprawnościami, osoby, które nie zdobyły wyższego wykształcenia, bezrobotnych, ale nie tylko. Wsparcie otrzymają również dorośli posiadający zdezaktualizowane kwalifikacje i chcący zmienić branżę na bardziej przyszłościową.

Zróżnicowane programy szkoleniowe przygotowane w odpowiedzialny sposób i nastawione na zapewnienie osobom wykluczonym bezpiecznej przyszłości w ICT odpowiadają na jeden z największych problemów dzisiejszego rynku pracy.  Jednocześnie doprowadzi to do  zmniejszenia ogromnego zapotrzebowania branży na wykwalifikowanych pracowników.

[1] Raport e-skills in Europe
[2] New Skills at work