Kompetencje przyszłości. Raport “Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej”

Już nie tylko twarde techniczne umiejętności dają na rynku pracy gwarancję zatrudnienia. Pracodawcy poszukują kreatywnych, doskonałych w komunikacji, gotowych na ciągłą naukę osób, które potrafią dostosować się do zmieniających się warunków. Rekruterzy zgodnie podkreślają, że kompetencje miękkie są w IT niezbędne tak samo, jak umiejętności cyfrowe poza branżą technologiczną.

Raport “Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej”

Przypominamy raport Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej, który powstał w ramach ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej #Woman Update. Opracowanie prof. UW dr hab. Katarzyny Śledziewskiej i prof. UW dr hab. Renaty Włoch z DELab UW opublikowaliśmy w połowie 2020 roku.

Raport analizuje zmiany na rynku pracy oraz pokazuje, w jaki sposób poradzić sobie z kryzysem i zagrożeniem bezrobociem na poziomie jednostki i systemu. Reskilling, upskilling, postawa long life learning i otwarcie się na świat nowych technologii, kompetencji cyfrowych oraz obalanie mitów na temat męskich i damskich zawodów to klucz do sukcesu na rynku pracy.

Kompetencje przyszłości, czyli jakie?

Na zmieniającym się rynku pracy sukces odniosą pracownicy dysponujący odpowiednimi kompetencjami, zwłaszcza cyfrowymi i technicznymi. Tymczasem kobiety na ogół dysponują niższymi kompetencjami tego typu – Polki nie są tu wyjątkiem. W gospodarce cyfrowej kompetencje umożliwiające wykonywanie zadań w środowisku pracy przesyconym technologią będą potrzebne w niemal każdym sektorze i w każdym zawodzie. Kluczowego znaczenia nabierają kompetencje polegające na rozumieniu zasad funkcjonowania maszyn i systemów oraz sterowania nimi za pośrednictwem intuicyjnych interfejsów. Poza kompetencjami cyfrowymi czy technicznymi, niezbędne będą również społeczne i wyższe kompetencje poznawcze.

KOMPETENCJE CYFROWE I TECHNICZNE

Pozwalają w sposób świadomy i sprawczy obcować z technologią w życiu prywatnym i zawodowym. W tej grupie mieszczą się kompetencje z zakresu STEM, jak również zaawansowane kompetencje cyfrowe w zakresie programowania i obsługi złożonych systemów informatycznych.

KOMPETENCJE POZNAWCZE

Potocznie nazywane kompetencjami myślenia. Jest to pojęcie bardzo szerokie, obejmujące zarówno kreatywność, jak i logiczne rozumowanie i rozwiązywanie złożonych problemów.

KOMPETENCJE SPOŁECZNE

Pozwalają radzić sobie ze zmianami i niepewnością, ułatwiają pracę w grupie i przejmowanie odpowiedzialności. Są niezbędne w środowisku pracy zakładającym kontakt z drugim człowiekiem, opierają się na pracy zespołowej i uwzględniają zarządzanie ludźmi.

Postępujące procesy automatyzacji są „kompetencyjnie dyskryminujące” (skill biased). Współpraca z maszynami i systemami algorytmicznymi będzie wymagała kompetencji technicznych i cyfrowych. Umiejętność prostego programowania powoli nabiera charakteru równie podstawowego, jak umiejętność obsługi programów biurowych. Kluczowe kompetencje to jednak te, których w najbliższym czasie nie posiądą algorytmy i roboty.

Automatyzacji trudno poddają się zadania wymagające zdolności dokładnej i elastycznej percepcji, kreatywności oraz inteligencji społecznej i emocjonalnej. Te same kompetencje będą niezbędne do wykonywania zadań komplementarnych wobec pracy maszyn i zautomatyzowanych systemów. Inteligencja emocjonalna, połączona z przedsiębiorczością i krytycznym myśleniem, będzie też potrzebna do radzenia sobie z wyzwaniami radykalnie elastycznego rynku pracy i niestabilnością zatrudnienia.

Praca w zespołach projektowych, często rozproszonych geograficznie i obejmujących pracowników „nie-ludzkich”, będzie wymagała umiejętności sprawnego zarządzania, koordynacji i podejmowania decyzji.

Umiejętności cyfrowe Polaków

Wróćmy jednak na chwilę do kompetencji cyfrowych i technicznych. Dane jasno pokazują, że polscy pracownicy nie są przygotowani na cyfrowe tsunami w miejscu pracy i na rynku pracy. Jedynie co piąty Polak posiada ponadpodstawowe kompetencje cyfrowe (DESI, 2019): potrafi np. wyszukać rozwiązanie problemu zawodowego w internecie, przesłać plik między dwoma urządzeniami, skorzystać z rozwiązania chmurowego, nie mówiąc już o programowaniu. Pod tym względem odbiega- my nie tylko od średniej unijnej, ale nawet od średniej dla krajów wyszehradzkich.

Chociaż polscy informatycy cieszą się zasłużoną międzynarodową renomą, polscy pracownicy rzadko dysponują umiejętnością programowania. Dodatkowo, wśród niewielkiego grona, które kiedykolwiek napisało linijkę kodu, zdecydowaną większość stanowią mężczyźni.

Komu szkolenie…?

Mimo tak niskiego poziomu kompetencji cyfrowych Polacy nie są chętni do odbywania szkoleń zawodowych. W szkoleniach rozwijających kompetencje tego typu poza miejscem pracy wzięło udział zaledwie 17% polskich pracowników.

Polacy nie podnoszą kompetencji cyfrowych w miejscu pracy. Polscy pracodawcy niezbyt chętnie je zapewniają: robi to zaledwie 13% przedsiębiorstw w porównaniu do średnio 23% w Europie i 39% w prz dującej pod tym względem Finlandii. W szkoleniach wzmacniających kompetencje cyfrowe w miejscu pracy lub opłacanych przez pracodawcę udział wzięło zaledwie 7% pracowników.

Mężczyźni wykazują się większą chęcią udziału w szkoleniach podnoszących kompetencje cyfrowe również w tych sektorach, w których transformacja cyfrowa zachodzi bardzo szybko, np. w sektorze bankowym. Rynek pracy doświadcza ogromnych zawirowań wynikających z nałożenia się na siebie ostrego kryzysu pandemicznego i toczącego się od pewnego czasu kryzysu związanego z transformacją cyfrową.

Stawić im czoło mogą tylko pracownicy wyposażeni w kompetencje ułatwiające funkcjonowanie w stechnologizowanym, szybko zmieniającym się i elastycznym środowisku pracy.

Kluczem do sukcesu w gospodarce cyfrowej są inwestycje w podnoszenie, aktualizowanie i nabywanie takich umiejętności. Dotyczy to szczególnie kobiet na rynku pracy, które wyjściowo dysponują niższymi kompetencjami cyfrowymi i technicznymi, również z powodu wieloaspektowych barier strukturalnych, społecznych i kulturowych.

Sytuacja kobiet na rynku pracy

Jedna z tych barier uwidoczniła się ze szczególną siłą w ostatnich miesiącach – nadmierne obciążenie kobiet pracą domową i opiekuńczą. Istnieje też ryzyko, że automatyzowane stanowiska pracy umysłowej będą „zastępowane” gorzej płatnymi i nierzadko mniej satysfakcjonującymi miejscami pracy fizycznej, głównie opiekuńczej, co będzie utrwalało nierówną pozycję kobiet. Na świecie nawet 160 milionów z nich będzie musiało zmienić zawód lub stanowisko pracy*.

W tej wyjątkowej sytuacji to właśnie kobiety powinny zintensyfikować rozwój zawodowy, skupiony na kluczowych kompetencjach. W tym procesie szczególnie ważne będą działy HR i ich nowe funkcje, które obejmujące mapowanie kompetencji i przewag pracowników oraz dostosowanie szkoleń do ich rozwoju.

Istnieje prawdopodobieństwo, że kobiety lepiej niż w epoce industrialnej odnajdą się na nowym rynku technologicznym – prof. Barbara PIONTEK, zastępca prezesa Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej S.A.

Poprosiliśmy o komentarz prof. Barbarę Piontek, zastępcę prezesa Katowickiej Specjalnej Strefy Ekonimicznej S.A.:

Postęp technologiczny, w tym automatyzacja i robotyzacja, napędzają procesy gospodarcze. Jednak aby służyły człowiekowi, muszą podlegać pewnym kryteriom oceny. Tylko wówczas postęp technologiczny będzie poprawiał jakość naszego życia oraz pozwoli pozytywnie kształtować rynek pracy. Oznacza to, że zmieni się waga potrzebnych w pracy kompetencji. Istnieje prawdopodobieństwo, że kobiety lepiej niż w epoce industrialnej odnajdą się na nowym rynku technologicznym, z uwagi na to, że rynek ten będzie bardziej doceniał siłę cech wpisanych w naturę kobiet, takich jak poczucie odpowiedzialności, wola przetrwania, empatia, odporność, budowane relacji czy wrażliwość.

Jako kobiety, jesteśmy ważną i wartościową grupą na rynku pracy. Nasze umiejętności, takie jak: planowanie, podzielność uwagi, intuicja i wyobraźnia to kolejne cechy, które dają kobietom przewagę. Dziękuję za inicjatywę „Woman Update”, w ramach której powstał raport „Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej”. Popieram działania mające na celu wyrównywanie szans i podkreślanie roli kobiet w gospodarce. Potrzebujemy rozwiązań systemowych, a więc współpracy administracji i biznesu na rzecz walki z wykluczeniem cyfrowym i pokazania potencjału, jaki tworzą nowe technologie. Pamiętajmy przy tym, że technologia jest przecież kobietą.

***

Future Collars wspiera dążenie do różnorodności w obszarze IT, wyposaża w umiejętności niezbędne do funkcjonowania w nowej rzeczywistości, pomaga przełamać bariery – technologiczne i emocjonalne w budowaniu pozycji na rynku pracy. Dzięki demokratyzacji dostępu do nauki i działalności społecznej docieramy do tych, którzy chcą się przebranżowić i postawić na rozwój w obszarze IT. Dzięki specjalistycznym kursom oraz projektom #WomanUpdate czy Dzień Kariery Kobiety w IT wiele osób zweryfikowało swoją pozycję na rynku pracy,

O Woman Update:

Celem kampanii #WomanUpdate zorganizowanej przez Future Collars jest dotarcie do kobiet, które chciałyby się przebranżowić, zdobyć kompetencje przyszłości, a tym samym – zmienić kurs swojego zawodowego życia. Także do tych, które dotychczas były wykluczone cyfrowo, ale pod wpływem przyspieszonej rewolucji technologicznej czy też kryzysu postcovidowego, nie mają już wyjścia i dla swojego własnego dobra powinny otworzyć się na świat nowych technologii.

Zarówno w przypadku jednych, jak i drugich, kampania jest bazą praktycznej wiedzy i drogowskazem w kontekście możliwych ścieżek rozwoju i dalszej kariery.

Na potrzeby akcji powstała dedykowana strona – http://womenupdate.org, na której znajdują się: bezpłatny poradnik dla kobiet, które chcą zdobyć kompetencje przyszłości, dostęp do darmowych lekcji z kompetencji cyfrowych, w tym m.in. z zakresu: programowania, social mediów, digitalu, liczne materiały edukacyjne, wywiady z kobietami, które przebranżowienie mają już za sobą, oraz liderkami w świecie IT.

Czytaj także:

• Gospodarka jest kobietą? Jak kryzys uderzył w sfeminizowane sektory gospodarki? Raport „Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej” – link
• Kryzys uderza w kobiety najbardziej – raport “Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej” – link
• Jak kryzys pandemiczny przyśpiesza transformację cyfrową? Raport “Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej” – link

*McKinsey, The future of women at work. Transitions in the age of automation, McKinsey Global Institute 2019, https://www.mckinsey.com/featured-insights/gender-equality/the-future-of-women-at-work-transitions-in-the- age-of-automation.