W marcu 2020 roku świat wstrzymał na chwilę oddech w oczekiwaniu na to, jak pandemia i pierwszy lockdown wpłyną na nasze funkcjonowanie. A potem tak szybko, jak było to możliwe, “przenieśliśmy się” do Internetu. Praca zdalna i home office, telemedycyna, e-urzędy, edukacja online, zakupy przez Internet, transmisje koncertów bez udziału publiczności, spotkania autorskie na Facebooku i kino zamienione na Netflixa… Postęp cyfryzacji wielu aspektów naszego życia był nieunikniony. Niezbędne też stało się nabycie nowych umiejętności, by w tym świecie funkcjonować. Jak cyfryzacja, przyśpieszona kryzysem pandemicznym, wpłynie na rynek pracy?
Raport “Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej”
Przypominamy raport Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej, który powstał w ramach ogólnopolskiej kampanii edukacyjnej #Woman Update. Opracowanie prof. UW dr hab. Katarzyny Śledziewskiej i prof. UW dr hab. Renaty Włoch z DELab UW opublikowaliśmy w połowie 2020 roku.
Raport analizuje zmiany na rynku pracy oraz pokazuje, w jaki sposób poradzić sobie z kryzysem i zagrożeniem bezrobociem na poziomie jednostki i systemu. Reskilling, upskilling, postawa long life learning i otwarcie się na świat nowych technologii, kompetencji cyfrowych oraz obalanie mitów na temat męskich i damskich zawodów to klucz do sukcesu na rynku pracy.
Pandemia, czyli przyspieszona transformacja cyfrowa biznesu
Izolacja wymuszona względami sanitarnymi wymusiła masowe przechodzenie na pracę zdalną. W efekcie pracownicy przechodzą przyśpieszony kurs kompetencji cyfrowych, a całe organizacje intensyfikują wdrażanie technologii cyfrowych: elektroniczny obieg dokumentów i dla wielu firm produkcyjnych i usługowych automatyzacja – zwłaszcza ta wspierana przez rozwiązania z zakresu sztucznej inteligencji – dotychczas lokowały się w sferze abstrakcji, rozwiązań atrakcyjnych, ale niekoniecznie postrzeganych jako podatna na zakażenie koronawirusem zaczynają jawić się jako opcja warta inwestycji. Firmy sprzedażowe, które dotąd marginalnie korzystały z kanału online, testują nowe rozwiązania pozwalające im dotrzeć do klientów.
Rośnie cyfrowa konsumpcja, częściej korzystamy z prywatnych i publiczny e-usług, w tym telemedycyny. Nowe technologie wspierają nas w rozwiązywaniu ważnych problemów: metodą druku 3D wytwarzane są prowizoryczne przyłbice dla pracowników medycznych, sztuczna inteligencja szuka leku na koronawirusa, a drony mierzą temperaturę przechodniom. Kryzys stał się okazją do eksperymentowania z technologią: zmieniając w pracy, w szkole i w życiu prywatnym nasze postawy i przyzwyczajenia. Istotną kwestią jest wprowadzanie kolejnych rozwiązań w ten sposób, aby nie łamały one zasad prywatności i wolności obywatelskich.
Dojrzałość cyfrowa przedsiębiorstw
Nowe warunki gry premiują te firmy, które poważnie traktują wyzwanie transformacji cyfrowej. Przestawienie się na telekonferencje czy pracę zdalną nie oznacza automatycznie, że firma osiągnęła cyfrową dojrzałość. Transformacja cyfrowa to całościowa i głęboka zmiana organizacyjna i procesowa, umożliwiająca czerpanie wartości biznesowej z danych i przekładająca się na personalizację produktów i usług.
Ucyfrowione firmy są bardziej elastyczne, szybciej reagują na nietypowe warunki i kryzysy oraz lepiej dostosowują się do potrzeb klientów. Były również w stanie szybciej przejść w tryb pracy zdalnej. Nie tylko dlatego, że dysponowały odpowiednimi rozwiązaniami technologicznymi, ale też pracownikami o odpowiednich kompetencjach. Potrafiły również wykorzystać potencjał e-commerce.
Izolacja zmienia zwyczaje konsumentów: znacznie chętniej korzystają z treści cyfrowych, wybierają dostawy produktów do domu, korzystają z bezdotykowych płatności. Tempo dopasowania się do tych zmian będzie gwarancją sukcesu. Nowe kanały dotarcia do klientów i sprzedaży, zaawansowana serwityzacja (czyli obudowanie produktu dodatkowymi usługami) i personalizacja staną się warunkiem przetrwania firm.
Wyzwaniem będzie również rekrutacja i zatrzymywanie pracowników o wysokich kompetencjach cyfrowych i zawodowych. Upowszechnienie pracy zdalnej i rozwój narzędzi do jej kontroli przyczyni się do rozrostu globalnego rynku pracy, funkcjonującego sprawnie dzięki platformom pośredniczącym, na których pracownicy o niskich kompetencjach będą zabiegać o uwagę pracodawców, a pracodawcy – o zaangażowanie pracowników o wysokich kompetencjach. Swoją efektywność kosztową firmy będą w coraz większym stopniu budować w oparciu o inteligentną automatyzację pracy fizycznej i umysłowej.
Robotyzacja i automatyzacja stanowisk pracy
Na przestrzeni ostatnich kilku lat transformacja rynku pracy – zarówno w przemyśle, jak i w usługach – dokonuje się pod wpływem sztucznej inteligencji, uczenia maszynowego i robotów. Z technologii dostępnych dla analityków danych i informatyków przekształciły się one w skalowalne rozwiązania, które można efektywnie wbudować w produkty, usługi, procesy i systemy wspierające pracowników. Równolegle organizacje wprowadzają rozwiązania integrujące pracę ludzi z systemem zarządzania operacyjnego i administracyjnego.
Tempo cyfrowej transformacji będzie stale rosło, co pociągnie za sobą radykalne zmiany na rynku pracy, związane z automatyzacją, platformizacją i możliwością pracy zdalnej. Czeka nas potężny kryzys gospodarczy: by przetrwać, firmy będą szukały rozwiązań efektywnych kosztowo. Wszędzie, gdzie będzie to możliwe, będą dokonywać cięć kosztów, dążąc do zastępowania lub uzupełniania pracy człowieka pracą maszyn.
Przypuszczalnie jeszcze przez długi czas zalecenia epidemiologiczne będą nakazywały utrzymywanie dystansu fizycznego w miejscu pracy i w transporcie publicznym. Kierując się dbałością, zdrowiem i bezpieczeństwem pracowników, firmy będą dążyły do podtrzymania pracy zdalnej. Kryzys pozwolił też wyodrębnić te czynności, w których praca człowieka okazuje się trudna do zastąpienia przez maszyny i zautomatyzowane systemy.
W rezultacie nastąpi:
• spadek zatrudnienia w działach, w których praca fizyczna lub umysłowa jest zrutynizowana lub łatwo poddaje się algorytmizacji*,
• przyrost zatrudnienia w sektorach wymagających wysokich kwalifikacji oraz tych, w których kwalifikacje są niskie, ale wykonywana praca nie jest rutynowa (usługi dla ludności). Ten drugi segment wchłonie część pracowników odpływających z sektorów, w których praca będzie zastępowana przez technologię**.
Zmiany na rynku pracy w konsekwencji cyfrowej transformacji przedsiębiorstw
Transformacja cyfrowa w czasie pandemii nie pociągnie za sobą masowego bezrobocia. Istnieje jednak ryzyko, że miejsca pracy wymagające niższych kompetencji będą również gorzej wynagradzane, co przyczyni się do zwiększenia nierówności społecznych. Zjawisko to może dotknąć w szczególnym stopniu pracujące kobiety.
W gospodarkach rozwiniętych rosnąć będzie popyt przede wszystkim na pracę wymagającą wyższych kompetencji poznawczych, społecznych oraz cyfrowych i technicznych. To właśnie elastyczne łączenie tych kompetencji – „miękkich” i „twardych” – będzie determinowało sukces na rynku pracy.
Zmiany na rynku pracy niosą duże ryzyko dla pozycji kobiet. Będą one tracić miejsca pracy w usługach (obecnie 30% zatrudnionych) oraz na stanowiskach administracyjnych i biurowych, które obejmie inteligentna automatyzacja. Ze względu na trendy demograficzne (zwłaszcza starzenie się społeczeństw) będzie rosło zapotrzebowanie na pracę w sektorach zdrowotnym i opiekuńczym. W tym obszarze nawet najbardziej zaawansowane roboty długo jeszcze nie będą w stanie zastąpić ludzi. Praca ta jest jednak stosunkowo słabiej wynagradzana.
Również polska gospodarka będzie znacznie szybciej ewoluować w stronę gospodarki cyfrowej: transformacja cyfrowa przedsiębiorstw będzie obejmować kolejne sektory, a modele biznesowe oparte na zaawansowanym wykorzystaniu technologii pozwalających zbierać, gromadzić, przetwarzać, analizować i wykorzystywać dane upowszechnią się nawet w sektorach tradycyjnych.
Transformacja cyfrowa biznesu to szeroka, wieloaspektowa zmiana, która opiera się na zaawansowanej technologii, ale wymaga też całościowej rekonstrukcji organizacyjnej i procesowej. Jej powodzenie zależy od wypracowanej strategii, mądrego przywództwa oraz pracowników dysponujących kompetencjami cyfrowymi.
***
Future Collars wspiera dążenie do różnorodności w obszarze IT, wyposaża w umiejętności niezbędne do funkcjonowania w nowej rzeczywistości, pomaga przełamać bariery – technologiczne i emocjonalne w budowaniu pozycji na rynku pracy. Dzięki demokratyzacji dostępu do nauki i działalności społecznej docieramy do tych, którzy chcą się przebranżowić i postawić na rozwój w obszarze IT. Dzięki specjalistycznym kursom oraz projektom #WomanUpdate czy Dzień Kariery Kobiety w IT wiele osób zweryfikowało swoją pozycję na rynku pracy,
O Woman Update:
Celem kampanii #WomanUpdate zorganizowanej przez Future Collars jest dotarcie do kobiet, które chciałyby się przebranżowić, zdobyć kompetencje przyszłości, a tym samym – zmienić kurs swojego zawodowego życia. Także do tych, które dotychczas były wykluczone cyfrowo, ale pod wpływem przyspieszonej rewolucji technologicznej czy też kryzysu postcovidowego, nie mają już wyjścia i dla swojego własnego dobra powinny otworzyć się na świat nowych technologii.
Zarówno w przypadku jednych, jak i drugich, kampania jest bazą praktycznej wiedzy i drogowskazem w kontekście możliwych ścieżek rozwoju i dalszej kariery.
Na potrzeby akcji powstała dedykowana strona – http://womenupdate.org, na której znajdują się: bezpłatny poradnik dla kobiet, które chcą zdobyć kompetencje przyszłości, dostęp do darmowych lekcji z kompetencji cyfrowych, w tym m.in. z zakresu: programowania, social mediów, digitalu, liczne materiały edukacyjne, wywiady z kobietami, które przebranżowienie mają już za sobą, oraz liderkami w świecie IT.
Czytaj także:
- Gospodarka jest kobietą? Jak kryzys uderzył w sfeminizowane sektory gospodarki? Raport „Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej”
- Kryzys uderza w kobiety najbardziej – raport “Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej”
- Kompetencje przyszłości. Raport “Cyfrowy klucz do przyszłości zawodowej”
* D. Autor, F. Levy, R. Murnane, The Skill Content of Recent Technological Change: An Empirical Exploration, “The Quarterly Journal of Economics”, t. 118(4), s. 1279-1333; D. Autor, D. Dorn, The Growth of Low-Skill Service Jobs and the Polarization of the US Labor Market, “American Economic Review” 2013, nr 103(5), s. 1553-1597; M. Dao et al., Why Is Labor Receiving a Smaller Share of Global Income? Theory and Empirical; Evidence, IMF Working Papers 2017, nr 18/169.
** D. Autor, D. Dorn, The Growth of Low-Skill Service Jobs and the Polarization of the US Labor Market, “American Economic Review” 2013, nr 103(5), s. 1553-1597.