Każda opowieść jest o zmianie. Jak opowiadać o zawodowych wyzwaniach?

Miniporadnik „Jak opowiadać o zawodowych wyzwaniach?” powstał na podstawie warsztatu, jaki przeprowadziła Aleksandra Więcka w ramach 3. edycji Dnia Kariery Kobiety w IT. Dlaczego mówienie o zmianie zawodowej ma takie znaczenie? 

Zmieniłaś/eś branżę, zaczynasz od początku swoją karierę w zupełnie innym zawodzie? Masz kilka lat doświadczenia, a mimo to startujesz na stanowisko juniora lub mida? Nie wiesz, jak o tym opowiedzieć potencjalnemu pracodawcy, współpracownikom, znajomym? 

Pomyśl o sobie jak o bohaterze/ bohaterce, który wyrusza w pasjonującą podróż ku zmianie. Nie ma nic ciekawszego niż punkt zwrotny, który doprowadzi cię do miejsca, w których zawsze chciałeś być i droga do odkrycia swoich talentów, iskry, powołania. 

Ta droga nigdy nie jest prosta. Zakręty, zwroty i ślepe uliczki dodają jej kolorytu, więc przestań się wstydzić  i zacznij mówić. Opowiedz innym swoją historię, zanim wymyślą ją sami.

Jak mówić o decyzjach zawodowych tak, żeby inni byli ciekawi tego tematu? 

Aleksandra Więcka na co dzień zajmuje się projektowaniem narracji, korzystając ze swojego doświadczenia dziennikarki, dramatopisarki i scenarzystki. Wykorzystując przy tym narzędzia Design Thinking i projektowania zorientowanego na użytkownika, tworzy opowieści nie tylko piękne, ale i takie, które służą założonym celom. Większość z nas ma problem z opowiadaniem o swojej zawodowej drodze niezależnie, czy to pasmo sukcesów, czy też trudna droga z wieloma przeciwnościami.  

Przyzwyczailiśmy się do robienia sobie selfie i nie mamy żadnego problemu, żeby wybrać korzystne ujęcie, dobrze się ustawić. Uważamy, że sami sobie robimy najlepsze zdjęcia. Sami też wiemy najlepiej, co ważnego przeżyliśmy, co nas ukształtowało i co chcemy, żeby wiedzieli o nas inni. Tyle że rzadko mamy odwagę, by o tym szczerze opowiadać. Boimy się, że jeśli postawimy siebie w centrum uwagi, przylgnie do nas łatka samochwały. Jak tego uniknąć? Oszczędzaj przymiotniki, postaw na czasowniki. Niech twoja opowieść będzie jak film akcji.

Wybierz kurs dla siebie i zacznij nowy rozdział zawodowego życia!

Po co opowiadamy historię?

Trudno wyobrazić sobie świat bez opowieści — opowiadamy, żeby zrozumieć rzeczywistość. Historia nadaje sens doświadczeniom, systematyzuje, co jest przyczyną, co skutkiem, pomaga wyciągać wnioski, zapamiętywać wiedzę. 

Jest jak symulator lotów dla kosmonauty — uczy zarządzania emocjami, empatii, pozwala zrozumieć motywy działań drugiego człowieka, bywa inspiracją do działania. Jeśli dobrze opowiemy o własnych doświadczeniach, w tym zawodowych, możemy wpływać na to, jakie emocje wzbudzi nasza historia, a nawet je zaprojektować. Historia spowoduje, że odbiorca lepiej nas zrozumie. 

Kiedy zanurzamy się w opowieści, w mózgu aktywują się m.in. takie ośrodki jak kora mózgowa i ciało migdałowate – odpowiedzialne za emocje i odczuwanie przyjemności, a także te ośrodki, a nawet hipokamp, który poza pamięcią krótkotrwałą, odpowiada za powstawanie wspomnień. 

W największym stopniu wydzielają się trzy substancje chemiczne: 

• adrenalina — hormon stresu w niewielkim stężeniu pozwala się skoncentrować i dostrzegać powiązania między zdarzeniami, śledzić niuanse, utrzymać zainteresowanie; 
• dopamina — oderwanie się od rzeczywistości jest dla nas bardzo przyjemne, dopina to neuroprzekaźnik odpowiedzialny za uczucie przyjemności; 
• oksytocyna — hormon miłości, który sprawia, że stajemy się bardziej empatyczni i jesteśmy w stanie zaangażować energię i uwagę, żeby zrozumieć drugiego człowieka.

Każda opowieść jest o zmianie

Być może martwisz się, że Twoja kariera nie przebiega liniowo, pełno w niej zmian i zwrotów akcji. Nie oczekuj od siebie uporządkowanego rozwoju czy kariery krok po kroku w górę. Taka liniowa ścieżka kariery to pobożne życzenia, które rzadko spełnia się w rzeczywistości. Twoja zawodowa droga obfituje w zmiany? To wspaniale, bo zmiana jest esencją historii. A im większa zmiana, im więcej trudności pokonał bohater, tym lepiej dla historii!

Sprawdź, jak zmienić swoje zawodowe życie — pobierz poradnik. 

Wiele osób obecnie pracujących w IT nie ma kierunkowego wykształcenia, to pracownicy branży technologicznej po przebranżowieniu. Zastanów się, co było w twoim życiu punktem zwrotnym. Jakie wydarzenie, spotkanie, odkrycie dało ci impuls do zmiany? Z jaką największą trudnością musiałeś/aś się zmierzyć? 

I jak twoje życie dziś różni się od momentu, w którym wyruszyłeś w tę ekscytującą drogę? Pokaż ten kontrast słuchaczom. Opisz swoją historię tak, żeby łatwo im było zauważyć zmianę. 

Co składa się na odbiór opowieści o Tobie?

Miej świadomość, że historia, która powstaje w Twojej głowie, nie jest tą samą, którą słyszy odbiorca. Trzeba wziąć pod uwagę szereg czynników, a wśród nich:

• Kim jesteś? W jakiej roli chcesz występować? To, jakiego rodzaju narratorem będziesz, wpłynie na to, jak historia będzie odebrana. Opowiadasz historię po to, żeby osiągnąć jakiś cel.  
• Kim jest odbiorca? Co lubi, jakimi wartościami się kieruje, jaki ma nastrój lub jakie potrzeby chce zaspokoić? 
• Jaka jest twoja historia? — jak ją zaplanujesz i w jaki sposób opowiesz.

Rady na początek

• Na początku pracy odpowiedz sobie na pytanie, jaki cel ci przyświeca i po co właściwie chcesz snuć opowieść o sobie. Być może chcesz zdobyć lepszą pracę, zyskać popularność, budować pozycję eksperta? A może masz zamiar dać się lepiej poznać? Zainspirować tych, którzy boją się zrobić pierwszy krok do pracy marzeń? 
• Potem pomyśl o tym, komu chcesz swoją historię opowiedzieć i zastanów się, dlaczego miałby cię  wysłuchać. Jaki ten ktoś ma interes? Do czego twoja historia jest mu potrzebna? W jaki sposób może się w niej przejrzeć? Jak możesz przedstawić siebie tak, by utożsamił się z twoją opowieścią? Od twojej inwencji zależy, w którym miejscu znajdziesz coś, co zafascynuje słuchacza. 
• Bądź w kontakcie z osobą, do której będziesz mówić. Poznaj rozmówcę. Jeśli to potencjalny pracodawca czy rekruter, znajdź o nim informacje.  

Przepis na opowieść

Opowiadanie historii (o sobie) wydaje się trudniejsze, niż jest w rzeczywistości. Kluczem do sukcesu jest przemyślenie składników opowieści, które działają jak algorytm.

Cel

Jeśli masz cel, jesteś niepowstrzymana/ny. Bohater każdej opowieści do czegoś dąży. W opowieści życie się „nie przydarza”, każde wydarzenia  jest skutkiem  wcześniejszych wyborów i działań bohatera/ bohaterki. To nie autobus pojechał za wcześnie, ale to ty się na niego spóźniłaś. To nie tak, że nie dostałeś tej pracy, ona była nie dla ciebie lub… nie przygotowałeś się dobrze do rekrutacji. 

Wybierz początek opowieści i zastanów się, jak się tam znalazłaś/eś, co cię do tego miejsca doprowadziło i jakie ma to konsekwencje. Pomyśl, jaki masz cel. Co chcesz zmienić? Chcesz zapewnić lepsze życie sobie i rodzinie czy chcesz podjąć się czegoś nowego, nieznanego? Fascynuje cię IT? Jakie twoje wartości są zagrożone? Czego chcesz się pozbyć, a co zyskać na drodze przebranżowienia? Dobrze sformułuj cel, a twoja historia też będzie nie do zatrzymania. 

Konflikt

Konflikt to serce opowieści. Są to przeszkody, które bohater/bohaterka musi pokonać na drodze do celu. Mogą to być: brak wiedzy, kompetencji, doświadczenia i jednocześnie chęć nauki. Chcesz się zmieniać, wkładasz w to wysiłek. Cel musi być na granicy osiągalności, bo ambitne cele motywują, ale też musisz liczyć się z kosztami. Do tego dochodzą zewnętrzne okoliczności — jakaś katastrofa, pandemia, trzęsienie ziemi. Jeśli odnosimy sukcesy, mamy kłopot z odtworzeniem tego, że cos było trudne. Mimo to nie zapomnij w swojej opowieści o strategiach, dzięki którym sobie radziłaś. Pokażesz w ten sposób zdolność do uczenia się, odporność na stres, chęć walki. 

Stawka

Czy gra jest warta świeczki? Zastanów się, co stałoby się, gdyby bohater/bohaterka nie osiągnęłaby celu. Jeśli nic, opowieść trzeba przemyśleć ponownie. Znaczenia dodają jej czynniki sprawiające, że działania to walka na śmierć i życie, odpuszczenie działania to dla bohatera katastrofa. Dreszczyku emocji dodaje upływający czas, wtedy wiemy, że to jedyna rzecz, na której trzeba się skoncentrować. Jeśli nie zmienisz branży, stracisz pracę, zabraknie pieniędzy na wykształcenie dla dzieci? Okazuje się, że utrata motywuje bardziej niż potencjalny zysk. Pomyśl, co utraciłabyś, gdybyś nie wprowadziła zmian w życie. Pokaż, jak silna była twoja motywacja i dlaczego to ważne, żeby działać tu i teraz. 

Przemiana

Historia pozwala pokazać przemianę. Celem naszego życia jest nieustanny rozwój i opowieści są po to, żeby go dokumentować. Nie bez powodu znalazłaś się na początku swojej opowieści i nie bez powodu znajdziesz się w miejscu, w którym ta opowieść się skończy. Między tymi dwoma punktami coś się zmieniło, ty i twój odbiorca zyskujecie nową wiedzę, emocje, dowiadujecie się czegoś o sobie. Nie zapomnij wskazać tej zmiany, na przykład w konfrontacji z taką samą przeszkodą, która na początku była niemożliwa do pokonania.   

(Nie)idealna bohaterka

Bohater/ka opowieści musi mieć wady. Gdyby było inaczej, wszystko przychodziłoby łatwo, a opowieść byłaby nudna. Słuchając historii, chcemy wiedzieć, jakie przeszkody trzeba było pokonać, żeby zauważyć przemianę. Przeszkody są po to, żeby dostrzec, w którym miejscu drzemią nasze talenty. I nie jest wstydem przyznać się do niewiedzy. 

Sprawdź, która rola w IT jest dla Ciebie — rozwiąż bezpłatny test predyspozycji

Czas na twoją opowieść

Napisz jedno zdanie, które będzie esencją opowieści, jej ideą i bazą. Co chcesz zmienić? Jaki masz cel? Jaka jest teza twojej historii? Na przykład:

• Jak z nieśmiałej bibliotekarki stałam się scrum masterką!
• W IT nie wszyscy muszą programować!
• IT potrzebuje kobiet!

Każdy, kto opowiada historię, chce porwać słuchaczy do swojego świata. Znasz go, wiesz, co się wydarzyło i jaki jest efekt. Przedstaw swoją perspektywę i udowodnij, że masz rację. 

Wybierz trzy sytuacje, które ilustrują ideę, którą chcesz się podzielić. Te trzy zdarzenia powiedzą o tobie więcej niż 30 przymiotników bez pokrycia. 

A teraz poszerz pole walki — zadbaj o dodatkowe argumenty. Możesz sięgnąć po różne kategorie argumentów:

• Społeczny dowód słuszności — czujemy się pewniej, jeśli robimy to, co inni, myślimy podobnie; poszukaj ludzi, którzy wierzą w to samo lub mają podobny problem. Sprawdź, czy ktoś jeszcze myśli tak, jak ty? 
• Autorytet — jeśli nie możesz liczyć na to, że jakiś autorytet poprze twoje działania, nic straconego. Ty powołaj się na kogoś, kto ma podobne poglądy jak twoje i zacytuj go. 
• Historia — osobiste doświadczenia swoje lub cudze wzbudzają emocje.
• Liczby — dane są doskonałe do tego, żeby pokazać skalę problemu i zobiektywizować go. Nie zapomnij jednak stworzyć kontekstu, dla danych liczbowych. Pamiętaj, że to, czy „sto” to dużo, czy mało, zależy od sytuacji.
• Zaskakujące nowe fakty — unikalny punkt widzenia, odkrycia są na wagę złota. Czasem wydaje nam się, że nie warto mówić o tym, co jest dla nas oczywiste. Warto, bo to może być cenny haczyk! 
• Humor — najbardziej skuteczny sposób na to, by z kogoś obojętnego lub z przeciwnika zrobić sprzymierzeńca, skraca dystans i buduje wspólnotę. 

Jak stworzyć dobrą historię, żeby w głowie odbiorcy wyświetlił się film?

Bohater/ka wyrusza w podróż, żeby osiągnąć cel lub rozwiązać problem. Pokonując po drodze przeszkody, zyskuje nową wiedzę o sobie i przechodzi wewnętrzną przemianę. Każda opowieść ma stałe elementy. Udowodnił to Joseph Campbell, który stworzył strukturę monomitu, czyli uniwersalnej drogi każdego bohatera. Ten rodzaj struktury opowieści odzwierciedla nasz rozwój, jest dla nas naturalny. 

 Struktura opowieści wg Campbella:

1. Poznajemy bohatera na chwilę przed tym, zanim wyruszy w podróż. Przyglądamy się, kim jest, jak żyje, jakie ma mocne i słabe strony, co mu przeszkadza, jak wygląda jego dzień.
2. Pojawia się impuls, wezwanie do wyprawy. 
3. Sprzeciwienie się impulsowi — status quo jest nam znane, bezpieczne, nawet jeśli jest niewygodne.
4. Spotkanie z mentorem — coś sprawia, że jesteśmy gotowe przełamać lęki i niechęć. Może to być spotkanie z przyjacielem lektura, piosenka, przypadkowa scena.
5. Przełamanie oporu, przekroczenie progu — bohater wyrusza w nieznane.
6. Sprawdziany, przeciwności, wrogowie — bohater zastanawia się, co on w ogóle tu robi… 
7. Zbliżenie do najgłębszej groty, jakaś przeszkoda, wydaje się nie do pokonania.
8. Głowna próba, śmierć i odrodzenie — największa trudność (projekt, wyzwanie). Nie ma czasu na refleksję, jest tylko działanie. 
9. Nagroda — kurz opada i okazuje się, że bohater zrobił to, co wydawało się nierealne albo coś się nie udało. 
10. Droga powrotna do nowej rzeczywistości — nowy dział pracy, nowa firma, nowe życie. 
11. Kulminacja — rzeczywistość sprawdza, czy faktycznie udało się bohaterowi czegoś nauczyć.
12. Powrót z eliksirem — czas włączyć niezwykłe doświadczenie do zwykłego świata bohatera. 

Czy ten schemat nie przypomina ci własnej drogi, jaką musiałaś przejść, by zmienić branżę? Może nadal śni ci się ten projekt, który był ostatecznym sprawdzianem twoich nowych kompetencji? W swojej opowieści umieść wydarzenia tak, by stopniować napięcie. Wtedy słuchacz będzie trzymał za ciebie kciuki i obserwował, jak się uczyłaś. 

Nie wstydź się, pochwal się: Myślałam/em, że nie dam rady, ale zrobiłam to! Podkreślaj, po co była ta zmiana, jaki w niej widzisz sens, zaserwuj wnioski i odkrycia z tego procesu. Nie oceniaj się, snuj opowieść. Zaskocz, rozbaw, zadziw, a na końcu podsumuj jednym zdaniem. 

Powodzenia.

***

Aleksandra Więcka 

Specjalistka od projektowania historii. Łączy storytelling z metodą Design Thinking i treningiem kreatywności. Uczy innych, jak opowiadać o sobie, markach, firmach, filmach i o czym kto jeszcze chce opowiadać. Dziennikarka, dramatopisarka i scenarzystka. Autorka artykułów m.in. dla Newsweeka, Pulsu Biznesu, Wysokich Obcasów, Elle, Urody Życia. Twórczyni dramatów: Re: Moliere (2011, Teatr Powszechny w Łodzi), Łazienka (2012, Scena Przodownik, Warszawa) i adaptacji Biedna, ale sexy (2012, Teatr Powszechny, Warszawa). Absolwentka Laboratorium Dramatu. Współpracowała z TVP, TVN, Burda Media, Axel Springer Polska, EDIPRESSE, AGORĄ, PKN ORLEN. Autorka książki Jak mówić o sobie dobrze?

***

Dzień Kariery Kobiety w IT to wyjątkowa konferencja online dla kobiet, które interesują się branżą IT lub już w niej pracują i chcą świadomie kierować swoją karierą zawodową. W ramach wydarzenia odbyły się prelekcje, debaty, warsztaty i sesje speed mentoringowe umożliwiające uczestniczkom lepsze poznanie perspektyw rozwojowych, jakie oferuje branża IT. Była to również okazja do zdobycia nowych umiejętności, odnalezienia motywacji do działania i nabrania odwagi do obejmowania coraz wyższych stanowisk. Organizatorem jest Future Collars, nowoczesna szkoła programowania i kompetencji cyfrowych online.

Polecamy raport Tytanki pracy. Kobiety na rynku pracy w dobie cyfrowej transformacji

Więcej informacji na stronie: https://futurecollars.com/dzien-kariery-kobiety-w-it-2021/